Şark Çıbanı

Şark çıbanı, bir tür sivrisinek olan tatarcıkların kan emmesi sırasında Leishmania denilen paraziti bulaştırmasıyla ortaya çıkan çıban türüdür. Bu çıbanlar dünyada belli iklim bölgelerinde görülür. Daha çok doğuda etkili olduğundan, bu isimle anılır. Ancak Bağdat çıbanı, Antep çıbanı, Diyarbakır çıbanı ve yıl çıbanı olarak da bilinir. Yıl çıbanı denmesinin nedeni de rahatsızlığın iyileşme süresinin 1-2 yılı bulmasındandır. Dünyada Akdeniz ve Ortadoğu'da yaygın olarak görülmekte, ülkemizde ise en fazla Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde etkili olmaktadır. Tatarcık denilen sivrisinekler aracılığı ile bulaşan paraziti bazen kara sineklerde bulaştırabilir. Aynı zamanda cinsel ilişkiyle ve kan nakliyle bile bulaştığı görülebilir. Yaşamında bir defa şark çıbanı oluşan kişilerde, tekrar bu çıban görülmez. Şark çıbanından korunmak amacıyla, tatarcıklar ve sineklerle etkin bir mücadele uygulanmalıdır. Hijyene uyulması ve sineklerden uzak kalınmalıdır.

Bu çıbanın oluşmasına neden olan parazitin vücuda girmesiyle birlikte 15 günle, 16 ay arasında ciltte küçük birkaç milimetre boyunda pembemsi bir leke ortaya çıkar. Genellikle tek olarak görülse de bazen çoklu olarak da gözlenebilir. Zamanla bu leke daha belirgin bir hal alır. Rengi giderek kırmızı renge döner. Tedaviye başlanmadığında, giderek ortasındaki yara sert bir kabuk haline dönüşür. Bu durumda hastalarda ancak iz kalarak iyileşebilir. Bu iyileşme ancak 1-2 yılda gerçekleşir. Eğer kabuklanma olmadan tedaviye başlanırsa, iz kalmadan iyileşme şansı vardır. Erken tedaviyle %95 oranında iyileşirken, tedavi edilmediğinde hastalarda %95 oranında iz bırakarak iyileşebilir.

Şark çıbanı ölüme neden olmasa da kişide yaşam boyu kalıcı ize neden olabilir. Ayrıca ortaya çıktığı bölgeye göre farklı etkileri olabilir. Göz kapağında şark çıbanı olursa, bu göz kuruluğuna neden olduğu gibi, nadiren körlüğe bile sebep olabilir. Dudaklarda oluşursa, hastanın damar yapısını bozduğundan kalıcı şişliklerin olmasına neden olur. Ayrıca tedavi edilmeyen hastalarda kronikleşebilir. Bu %5 kadar hastada etkili olur.

Şark çıbanı en fazla yüzde burunda, çene ve yanaklarda, kol ve boyun gibi açık alanlarda görülür. Tedavi sırasında üzeri giysilerle kapatılmayan alanlarda 1-2 yılda iyileşebilir. Kabuklanan şark çıbanında, kabuk yerinden kaldırılırsa altında çivi belirtisi denilen çıkıntılar görülür. Bunlar ciltte iz kalmasına neden olur.

Tedavide yaranın içine atebrin, emetin şırıngaları tatbik edilir. Bunun dışında antimon bileşikler, neostibosan, amfoterisin B türündeki ilaçların damardan, kastan verilmesi yöntemi de tedavide etkili olur. Yaranın üzerindeki bakteri enfeksiyonunun giderilmesi içinde, sulfonamidler ve antibiyotikler kullanılabilir. Şark çıbanının düzeli olarak temizlenmesi, pansuman edilerek, üzerinin temiz bir gazlı bezle kapatılması da gerekir.